To jedno z zadań sił zbrojnych, a ochrona zabytków jest częścią międzynarodowego prawa humanitarnego. Nasi żołnierze zawsze przestrzegają tych przepisów podczas swoich zagranicznych misji – podkreślali uczestnicy konferencji poświęconej ochronie dziedzictwa kultury podczas konfliktów zbrojnych.
– Problematyka ochrony dziedzictwa kultury w czasie wojny zawsze będzie aktualna, bo niestety ciągle gdzieś na świecie wybuchają i toczą się konflikty, w czasie których niszczone są bezcenne zabytki – mówił dziś wiceminister obrony Maciej Jankowski na Uniwersytecie Warszawskim podczas konferencji poświęconej ochronie dziedzictwa kultury w konfliktach zbrojnych.
Prawne regulacje
Dwudniowe obrady zorganizowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Wydział Prawa i Administracji UW są elementem obchodów 60. rocznicy przyjęcia konwencji haskiej regulującej kwestię ochrony dóbr kultury w czasie wojen.
Jak zaznaczyła Joanna Markiewicz z Polskiego Komitetu ds. UNESCO – instytucji ONZ zajmującej się problematyką oświaty, nauki i kultury – utrata jakiegokolwiek dobra kultury powoduje nieodwracalne starty dla całej ludzkości. – Dlatego społeczność międzynarodowa stara się o ich zabezpieczenie, a ochrona dziedzictwa stała się częścią międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych – wyjaśniała Joanna Markiewicz.
Zadania armii
Jak zaznaczyli obradujący, dokument nakłada też obowiązki na siły zbrojne. – Nasi żołnierze uczestniczą w misjach broniąc ładu w różnych miejscach na świecie, często będących skarbnicą dorobku cywilizacyjnego, dlatego trzeba budować system prawny, które ochroni te dobra – podkreślał minister Jankowski.
Problematykę ochrony dziedzictwa kultury w armii, po wprowadzonej w styczniu reformie dowodzenia, reguluje decyzja ministra obrony z marca tego roku. Wprowadzono w niej zasady ochrony zabytkowych budowli użytkowanych przez armię i powołano specjalistów międzynarodowego prawa wojennego przy poszczególnych dowództwach.
Siły zbrojne wprowadziły też do regulaminów i instrukcji postanowienia umożliwiające przestrzeganie konwencji haskiej, a zadania ochrony dziedzictwa na wypadek wojny uwzględniane są podczas ćwiczeń wojskowych.
Prowadzone są też szkolenia ze znajomości przepisów, m.in. w Wojskowym Centrum Edukacji Obywatelskiej. – Organizujemy kursy dla dowódców kompanii i batalionów poświęcone ochronie dóbr kultury w czasie konfliktów oraz szkolenia dla żołnierzy i pracowników zajmujących się ochrony wojskowych nieruchomości zabytkowych – wyliczała Aleksandra Skrabacz, dyrektor WCEO.
Zabytki na misjach
– Polscy żołnierze przestrzegają przepisów konwencji haskiej także podczas operacji zagranicznych – zapewnił płk Krzysztof Sałaciński, przewodniczący Polskiego Komitetu Narodowego „Błękitnej Tarczy”, który w czasie irackiej misji był dyrektorem Biura Spraw Obronnych Ministerstwa Kultury.
Jak podał, w Iraku byliśmy jedynym kontyngentem narodowym, który od początku posiadał w swoim składzie archeologów i ich działalność przyczyniła się do ocalenia wielu zabytków. Po przejęciu w 2003 r. od armii amerykańskiej bazy leżącej na zabytkowym obszarze Babilonu polskie dowództwo Wielonarodowej Dywizji Centrum-Południe starało się zapobiec dalszej dewastacji tego terenu. – W ciągu pięciu lat w Iraku wydaliśmy ok. 1,7 mln dolarów na 46 przedsięwzięć związanych z odbudową infrastruktury muzealnej, zabezpieczeniem stanowisk i renowacją miejsc kultu – wyliczał Krzysztof Sałaciński.
Także w Afganistanie wśród specjalistów cywilno-wojskowego Zespołu Odbudowy Prowincji służyło kilku archeologów i ekspertów z zakresu kulturoznawstwa. Przeprowadzili oni projekty konserwacji obiektów zabytkowych w mieście Ghazni oraz zapobiegali przemytowi i nielegalnej sprzedaży dzieł sztuki. – Dzięki tym działaniom polskie wojsko jest dziś postrzegane jako organizacja, która troszczy się o dziedzictwo kultury – zaznaczył płk Sałaciński.
Konwencję haską z 1954 r. o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego podpisało 126 państw, w tym Polska. Zobowiązuje ona strony do szanowania tych dóbr, powstrzymania się od ataków na nie oraz zakazuje ich kradzieży i wywozu. W czasie pokoju obowiązkiem państw jest zapewnienie ochrony dobrom kultury i stworzenie planów ich zabezpieczenia na wypadek wojny.
autor zdjęć: Ireneusz Badura
komentarze